Tuesday, October 13, 2015

Governu Harii Tan Fatin Kristalizasaun Masin



Nesesidade bázika sira iha Timor-Leste dauda’uk ne’e depende maka’as ba importasaun. Masin hanesan mós produtu ida husi seluk ne’ebé hetan importasaun ho kuantidade hamutuk 3000 tonelada tinan-tinan. Importasaun ne’e responde de’it nesesidade konsumu husi populasaun iha nasaun ne’e. 
Produsaun masin ho metódu tradisionál kleur ona hala’o iha Timor-Leste. Komunidade sira ne’ebé hela besik iha área kosteira (tasi-ibun) barak mak halo knaar hanesan agrikultor masin. Metódu prosesamentu masin ne’e utiliza ai-sunuk, kuru tasi-been no tein iha kalen ne’ebé halo ona sai sanan tein-masin nian. Metódu ida-ne’e presiza sakrifisiu boot tebtebes, no mós la hamaluk ho ambiente.

Sunday, October 11, 2015

Mundu Sei Fó Malisan Hasoru Ema Hahalok Aat



Ema umanu mak kriatura ne’ebé iha kbiit no matenek, ne’ebé mak Maromak kria iha mundu hodi tau matan ba kriatura sira seluk no mós mundu. Mundu, planeta datoluk husi loromatan ne’ebé nakonu ho kriatura oioin no boot liu planeta ualu seluk.

Iha Timor-Leste, dalabarak ita sai sasin ba hahalok sira ne’ebé la hamaluk ho ita-nia horik-leun (Ambiente). Kasador sira ohó nafatin balada fuik ne’ebé ninia jerasaun besik atu mohu. Sunu arbiru duut no ai moris sira ne’ebé hametin rai no mós satan bee ba tempu naruk. Toos-nain ne’ebé liman katar muda ninia toos husi fatin ida ba fali fatin seluk. Mundu sei fó malisan hasoru ema nian hahalok aat sira-ne’e. 

Friday, October 9, 2015

Refunsiona Merkadu Salele Tenke Iha Koordenasaun Serbisu



Ministériu Komérsiu, Indústria no Ambiente identifika ona problema ne’ebé durante ne’e difikulta funsionamentu merkadu Salele inklui merkadu sira iha munisipiu seluk. 
Tuir Vise-Ministru Nino Pereira, funsionamentu merkadu ne’ebé Governu harii tiha ona sai hanesan preokupasaun públiku, tanba merkadu barak ne’ebé harii mak abandonadu. Maibé Governu kontinua buka no identifika bareira sira-ne’ebé hanetik dezenvolvimentu ekonomia nasaun ne’e nian.

“Presiza duni halo serbisu koordenasaun di’ak hosi nasionál to’o iha munisipál; tenke estabelese serbisu koordenasaun ho autoridade munisipál, autoridade postu administrativu no mós